بخش حاکمیتی هوشمندسازی را در نونهالی از بین برد

چالش‌های حوزه اینترنت اشیا| بخش دولتی هوشمندسازی را در نونهالی از بین برد

روزبه بابازاده

مدیرعامل سازمان مردم نهاد ترویج اینترنت اشیا و علوم داده

و رئیس کمیسیون اینترنت اشیای سازمان نصر تهران

1. اینترنت اشیا در جهان به یکی از رکن های اصلی هر صنعت تبدیل شده است. در واقع تفاوت انقلاب چهارم صنعتی با انقلاب سوم صنعتی، مباحث اینترنت اشیا، بلاکچین و هوش مصنوعی است. اینترنت اشیا یک کالای لوکس نیست و به یکی از الزامات اصلی صنایع تبدیل شده است. انقلاب صنعتی چهارم شاید در ایران موضوع جدیدی باشد اما در جهان سال‌ها است که شروع شده است و در حال گذر از این مرحله است. متاسفانه در ایران هنوز در مرحله انقلاب سوم صنعتی مانده‌ایم و درگیر حل چالش‌های مختلف این حوزه هستیم. در سال 1396 شورای ملی فضای مجازی سندی تحت عنوان اصول حاکم بر اینترنت اشیا را تدوین کرد. این سند به گونه‌ای تدوین شده است که به جای پیشرفت این حوزه، خاموشی و نابودی این صنعت را در پی داشته است. در سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تلاش داشته‌ایم تا با اسناد اینچنینی مقابله کنیم و به صورت فنی به آن‌ها پاسخ بدهیم. در سال 1400 شورا سند دیگری تحت عنوان سند پلتفرم‌های خودروهای متصل تصویب کرد که در قالب پنج تشکل مرتبط با موضوع به آن اعتراض کردیم. در جلسه‌ای که نیز اعضای شورای برگزار شد ایرادات و پیامدهای این اسناد را تشریح کردیم.
2. . در حوزه اینترنت اشیا، مهم‌ترین چالش ما در سال‌های اخیر قطعی اینترنت بوده است که صدمات جبران ناپذیری را به این حوزه وارد کرده است. اینترنت اشیا در کشور هنوز به عنوان یکی از صنایع نوپا شناخته می‌شود و هنوز نتوانسته رشد زیادی کند. ناشناخته بودن و بالا بودن هزینه‌ها از جمله مهم‌ترین دلایل این عدم رشد است. بخشی از بار این ناشناخته بودن به دوش فعالان این حوزه است که نتوانسته‌اند به صورت اصولی این حوزه را معرفی کنند. متاسفانه فعالان این حوزه فقط به دنبال فروش بیشتر هستند و نه بازارسازی. در سال‌های گذشته درانجمن ترویج اینترنت اشیا وعلوم داده، سازمان نصر و کمیسیون‌ اینترنت اشیا با همکاری دیگر تشکلهای مرتبط با اینترنت اشیا تلاش داشته‌ایم به فرهنگ‌سازی و بازارسازی در این حوزه توجه ویژه شود. در واقع سعی کرده‌ایم تا به سایر صنایع مزیت‌های اینترنت اشیا را معرفی کنیم. متاسفانه هنگامی که بازار در حال شکل‌گیری بود اینترنت کشور قطع شد. قطعی اینترنت منجر به این شده است که متقاضیان این حوزه دلسرد شوند و به سمت استفاد ه از روش‌های گذشته بروند و دیگر تمایلی به برگشت به سمت هوشمند سازی نداشته باشند. همچنین فیلترینگ گسترده باعث شده تا امنیت شبکه‌ها بسیار پایین بیاید و هک سیستم‌ها بسیار آسان شود. درسال گذشته تعداد بسیار زیادی از کارخانه‌ها و صنایع به دلیل استفاده از فیلترشکن‌ها هک شده‌اند.
3. همانطور که پیش‌تر گفته شده، چالش اصلی در این حوزه کیفیت پایین اینترنت اینترنت، فیلترینگ و ناپایداری‌های مربوط به آن است. ضعف در فرهنگ‌سازی و معرفی بازار به مخاطبان و وضع قوانین و رگولاتوری در این حوزه از جمله دیگر چالش‌های این حوزه است. متاسفانه بخش حاکمیتی فقط با عینک خود به موضوع نگاه میکند و اصلا بخش خصوصی و صنعت را مورد توجه قرار نمیدهد. به داده نگاه امنیتی دارد و توجه‌ای به کسب‌وکارهای این حوزه ندارد. در حوزه داده، راهکارهایی ارائه شده است اما به دلیل هزینه‌بر بودن این راهکارها برای لایه حکومتی از آن‌ها استفاده نشده است. از چالش دیگر که میتوان به آن اشاره کرد بحران مهاجرت است. اکثر شرکت‌‎های فعال در این زمینه از ایران مهاجرت کرده‌اند و تنها حدود 20 درصد از شرکت‌های این حوزه در کشور مشغول به کار هستند. این حوزه بسیار مورد توجه سایر کشورها است و به همین جهت به دنبال جذب شرکت‌های سایر کشورها هستند. برخی از کشورهای منطقه شرکت‌های ایرانی را به صوت یکجا جذب کرده اند. وضعیت استارتاپ‌های این حوزه بسیار بدتر است و تقریبا دیگر استارتاپی در کشور وجود ندارد.
4. اینترنت اشیا امکانات و راحتی بسیاری را برای مصرف کننده ارمغان می‌آورد به نحوی که بعد از مدتی زندگی بدون آنها عملا بسیار سخت میشود . در سال ۲۰۲۰ تقریبا در جهان به ازای هم نفر پنج نفر یک دیوایس اینترنت اشیا وجود داشت پس اینترنت اشیا کاملا در زندگی مردم امروزی نفوذ کرده است. نفوذی که حتی اکثر مردم از آن بی‌اطلاع هستند ولی در زندگی روزمره بارها باآن ارتباط دارند. تقریبا هیچ کسب‌وکاری نیست که ازنفوذ اینترنت اشیا جان سالم به در ببرد و اینترنت اشیا همه‌ی کسب‌و‌کارها را دگرگون کرده یا درحال دگرگونی است. این تغییر به نحوی است که حتی خیلی از کسب‌و‌کارها اصلا متوجه آن هم نمی‌شوند و موقعی متوجه خواهند شد که از آن کسب‌و‌کار چیز زیادی نمانده است. نمونه قابل لمس آن تاکسی‌های اینترنتی هستند که با یک دیوایس اینترنت اشیایی (موبایل) کسب‌و‌کار تاکسی‌های تلفنی را از کشور تقریبا جمع کردند. شاید این سوال پیش بیاید که اینترنت اشیا کجای این موضوع است؟ موبایل‌های ما دیوایس های اینترنت اشیا هستند و در سیستم تاکسی اینترنتی موبایل‌ها تعیین هویت می‌شوند نه افراد. همین موضوع را به خیلی چیزهای دیگر می‌شود بسط داد.
5. آینده اینترنت اشیا بسیار روشن و مشخص است و ظرفیت‌های بسیار زیادی در آن وجود دارد. موضوع مهم این است که چه کسی می‌تواند از این ظرفیت‌ها استفاده کند. به طور مثال این فرصت وجود داشت تا با اینترنت اشیا بحران آب را در کشور پشت سر بگذاریم. متاسفانه در کشور بحران‌های بسیار زیادی وجود دارد که می‌توان با اینترنت اشیا تاثیرات آن‌ها را کاهش داد. با توجه به مهاجرت فعالان اینترنت اشیا کشور، می‌توان میزان استقبال جهانی را اندازه‌گیری کرد. حتی کشورهای مثل قبرس تبدیل به مقاصد مهاجرتی شرکت‌های ایرانی شده‌اند. اگر بخواهم جمع‌بندی کنم، وضعیت این بخش در کشور آنچنان ناامید کننده است که بهبود آن در سال‌های آینده بسیار دور از انتظار است. اگر بخش حاکمیتی اقدامی برای تسهیل کار در این حوزه انجام ندهد، وضعیت از این هم وخیم‌تر خواهد شد. این حوزه میتواند کمکهای بسیاری به توسعه و پایداری کشورانجام دهد  و بخش حکومتی یا شناختی از آن ندارد و یا شاید از آن به نحوی واهمه دارد. به طور کلی، حوزه هوشمندسازی توسط بخش حکومتی در نونهالی کشته شد.

متن مصاحبه در سایت نظام صنفی رایانه ای استان تهران